شاهد اقبال امشب حلقه بر در می زند        پیک شادی حلقه ها بر در مکرر می زند

نو باران گشته امشب خانه ام البنین           چون که ماه هاشمی، از بیت او سر می زند

چون در آغوش پدر جاگیرد آن زیبا پسر          جبرئیل از شادمانی کف به کف بر میزند

در شب میلاد او بوسد پدر دستش ز شوق    در عوض او بوسه بر دست برادر می زند

(شعر از ثابت، به نقل از کتاب غم ها و شادی ها، دفتر اول، ص 69 به نقل از زندگانی ابوالفضل العباس سلام الله علیه تألیف اردستانی، ص 31-32)

مهر رخسار علی را قمری پیدا شد               باغ سرسبز وصی را ثمری پیدا شد

پسر شیر خدا آمد و گفتم به خدا                 همه ابناء زمان را پدری پیدا شد

از پس پرده ی اسرار چه آمد به ظهور           گویی از عالم معنی خبری پیدا شد

جاه بوالفضل علی را نگر و قدرت حق            که از او دشمن حق را سپری پیدا شد

دوزخ و خلد برین دشمنی و دوستی اش       این ندایی است هر آن را که سری پیدا شد

در حاجات خلایق شده زان رو همه را           بهر امید مناجات دری پیدا شد

شافع روز جزا گشت از آن عاصی را              غم نباشد که چنین راهبری پیدا شد

با لب تشنه نخورد آب بگفتا گویی               از لب تشنه من تشنه تری پیدا شد

گفت باید برم این آب به اطفال حسین          که غمم نیست جز این گر گذری پیدا شد

(شعر از عبدالله نصیریان اصفهانی)

حضرت عباس سلام الله علیه در چهارم شعبان سال 24 ه.ق متولد شد. پدر بزرگوار ایشان حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام می باشد. و مادر گرامی ایشان بانوی پاک، فاطمه دخت حزام بن خالد است. پدر حزام از استوانه های شرافت در میان عرب به شمار می رفت و در بخشش، مهمان نوازی، دلاوری و رادمردی مشهور بود. خاندان این بانو ریشه دار و جلیل القدر بودند که در دلیری و دستگیری معروف بودند. ابوالفضل العباس سلام الله علیه دارای صورتی زیبا بود که به اطلس شهرت یافته بود، چون بلند بالا و جسیم و صورتش درخشان و از پدر شجاعت به ارث برده بود. درباره اش گفته اند وقتی بر اسب های مخصوص قوی هیکل سوار می شد و پای در رکاب می نمود زانوهایش به نزد گوش های اسب می رسید. بسیار خوش اندام و نیکو قیافه و با فضیلت و تقوا بود. هم صورت ظاهر و هم سیرت باطنش بسیار جذاب بود که قهرمان عصر خود شناخته شده و صفات ممتاز انسانیت در او جمع بود.

واژه عباس به معنی شیر ژیان نیز می آید، در برابر او لرزه بر اندام دشمنان می افتاد و چهره شان از ترس او در هم گرفته می شد. او قهرمانی بود که شجاعت را از پدرش به ارث برده بود و بینی گمراهان در برابر او به خاک مالیده می شد. (معالی السبطین، ج1، ص 437 به نقل از زندگانی ابوالفضل علمدار کربلا تألیف رضا دشتی، چاپ پنجم 1386، ص42)

امام صادق علیه السلام در زیارت حرم قمر بنی هاشم سلام الله علیه می فرمایند: گواهی می دهم و خدا را گواه می گیرم که تو همان راهی را که جنگاوران و شهیدان بدر رفتند پیمودی.(مفاتیح الجنان، زیارت حضرت عباس، ص 851)

حضرت بقیة الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف در شأن حضرت عباس سلام الله علیه می فرمایند: سلام بر اباالفضل العباس که جان خود را در راه برادرش فدا نمود، از امروز خود برای فردا توشه تهیه ساخت. پاسدار حسین علیه السلام بود و در اجرای فرمانش برای سیراب سازی خاندانش کوشیده، و در این راه دو دستش قطع شد، خدا لعنت کند قاتل او یزید بن الرقاد و حکیم بن الطفیل را. (اقبال اعمال، ص 573- بحارالانوار، ج 45، ص 64)

یادم ز وفای اشجع الناس آید            وز چشم ترم سوده الماس آید

آید به جهان اگر حسین دگری         هیهات برادری چو عباس آید

تا گردش زمانه هست و لیل و نهار هست           نام حسین هست و حسینی شعار هست

این نام پر شکوه بر اوراق روزگار                        جاوید هست تا ورق روزگار هست

تا سر زند سپیده و تا بشکند سحر                   خورشید روی او به جهان آشکار هست

ای برترین شهید که هر کس خدای را               با چشم دل شناخت ترا دوستدار هست

هرگز مباد خاطر ما خالی از غمت                    تا گردش زمانه و لیل و نهار هست

عجب چشمه ای است چشمه کرامت حسین(علیه السلام) که  هر کس کوچکترین پیاله ای از عطش به همراه داشته باشد، او را سیراب از معرفت می کند.

ولادت خداوندگار عشق و معرفت اباعبدالله الحسین(علیه السلام)  را بر خلف صالح اش حجة ابن الحسن العسکری (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و تمامی عشاق این حریم عشق الهی تبریک و تهنیت عرض می نمائیم.

وفای حضرت عباس به عهد خویش

وفاي او نسبت به اهل بيت علیه السلام   به غايت زياد و در خور تحسين است. در وفا همين بس كه باقر شريف قريشي نويسنده عرب زبان معاصر در كتاب «حياة الامام حسين بن علي علیه السلام  » مي نويسد: «در تاريخ انسانيت، در گذشته و امروز برادر و اخوتي صادق تر و فراگيرتر و وفادارتر از برادري ابوالفضل نسبت به برادر بزرگوارش امام حسين علیه السلام  نمي توان يافت كه به راستي همه ارزشهاي انساني و نمونه هاي بزرگواري را دربرداشت.از جمله نمودهاي وفاداري عباس علیه السلام   نمود زير است:

امام به حضرت عباس که فرمانده لشکر است، می گویند: باید بروی و آب بیاوری و جانت را در این راه تقدیم نمایی. کسی که مرحله تسلیم و تصدیق را پشت سر نهاده باید به عهد خویش وفا کند.

بالاترین درجه حضرت ابوالفضل علیه السلام  ، نصیحت و خیر خواهی است و این باری است که بر دوش انسان نیست. نصیحت پس از وفا، یعنی آن عهدی که با خدا بسته شده با تمام وجود انجام شود و آن، عهد خیرخواهی و فداکاری است  که هیچ بهانه ای او را از عهدش غافل نکند و از امامش جدا نکند.

هر عذر و بهانه ای که انسان را از ولی خدا جدا کند، علامت آن است که آن بهانه از ولی خدا برای ما مهم تر است و آن چیزی که امام را تنها کرد همین بهانه هاست. همه کسانی که نیامدند، عذر داشتند. اگر انسان حساب خود را صاف نکند و در امتحاناتی که از او می گیرند گمراه می گردد.

وفاداری حضرت ابوالفضل آنقدر والاست است که حتی یزید و یزیدیان را به تعجب واداشته است!

كاروان به سوی شام در حركت بود. راه دراز كربلا تا شام پیموده شد و وقتی کاروانیان به شام رسیدند، سپاهیان وسایل غارت شده از شهدای كربلا را نزد یزید بردند. در میان آن وسایل پرچم بزرگی وجود داشت که نشانی از وفاداری حضرت ابوالفضل العباس بر آن نقش بسته بود و موجب تعجب همه شد. یزید و حاضران بهت زده دیدند واعجبا همه جای چوبه پرچم، سوراخ شده و آسیب دیده است؛ ولی تنها جای یک دست بر روی چوبه آن سالم است. یزید از روی حیرت و تعجب پرسید: این پرچم را چه كسی حمل می كرد؟ گفتند: عباس بن علی علیه السلام  

همه ی ما باید نسبت به عهدهایمان با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشّریف این گونه باشیم و همین باعث علاقه شدید امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشّریف به حضرت عباس علیه السلام  است. حجت خدا و بقیة الله الاعظم، در بخشى از سخنان زیباى خود درباره عمویش عباس علیه السلام  چنین مى‏گوید:

سلام بر ابوالفضل، عباس بن امیرالمؤمنین، هم درد بزرگ برادر كه جانش را فداى او ساخت و از دیروز بهره فردایش را برگزید، آنكه فدایى برادر بود و از او حفاظت كرد و براى رساندن آب به او كوشید و دستانش قطع گشت. خداوند قاتلانش، «یزید بن رقاد» و «حیكم بن طفیل طایى» را لعنت كند

اهمیت وفای عهد با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشّریف (بخش اول)

در اسلام بر اصولی چون صداقت، امانت، وفای به عهد و عدالت فراگیر بسیار تاکید شده است. از آموزه‌ های تشیع بدست می ‌آید که دینداری چیزی جز پایداری بر اصول نیست؛ از این رو در روایات آمده کسی که اصولی چون حیا و عهد را رعایت نکند در حقیقت، دین ندارد و نمی‌تواند مدعی دینداری باشد.

از نظر آموزه‌ های وحیانی اسلام، سه‌گانه دین و عقل و اخلاق همواره با هم هستند به طوری که اگر یکی نباشد دو دیگر نیز وجود نخواهد داشت. در روایت آمده است عقل و دین و حیا همراه با هم هستند و وقتی حضرت آدم عقل را پذیرفت دین و اخلاق، حاضر به جدا شدن از عقل نشده و گفتند خداوند ما سه را با هم قرار داده است‌. (اصول کافی، ج 1، ص 11 کتاب عقل و جهل)

دینداری در عمل به تعهدات

باید گفت که کسی که به تعهدات خود عمل نمی‌کند، دین و عقل ندارد، از این رو پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم  می‌فرماید: لادین لمن لا عهد له؛ آن کس که وفای به عهد و پیمان نکند، دین ندارد. (بحارالانوار، ج 75، ص 96)
اصولا دین چیزی جز قبول تعهدات و عمل و التزام به آن نیست؛ زیرا مهمترین تعهدی که انسان در زندگی می‌پذیرد تعهداتی است که انسان نسبت به خداوند دارد. در آیات قرآنی از عهد میان خدا و انسان سخن به میان آمده است. خداوند در آیات 60 و 61 سوره یس از عهد و پیمان الهی با انسان مبنی بر عبادت و پرستش او و پرهیز از عبودیت شیطان سخن به میان آورده است و در آیه 7 سوریه مائده می‌فرماید که اطاعت مطلق از خدا، عهد و پیمان الهی با مومنان است.

بنابراین، از نظر اسلام دین چیزی جز پذیرش عهد و تعهداتی از سوی انسان در قبال خداوند نیست. باید گفت کسی که دین ندارد عهدی ندارد؛ زیرا مهم‌ترین عهد انسان همان دینداری و بندگی و عبادت و عبودیت خداوند است.

مذمت عهدشکنی در اسلام

از نظر قرآن کسانی عهدشکنی می‌کنند که دین ندارند و یا دین آنان سست است و از افراد سست ایمان هستند. بر این اساس خداوند کافران (بقره، آیه 100؛ اعراف، آیات 101 و 102)، مشرکان (توبه، آیات 1 تا 13)، منافقان (احزاب، آیات 12 تا 15؛ توبه آیات 75 و 76)، اهل کتاب (مائده آیه 1‍4؛ بقره، آیه 100؛ اعراف، آیات 101 و 102)، فاسقان از مسلمانان (بقره،‌ آیات 26 و 27) و مانند آنان را از مصادیق عهدشکنان معرفی می‌کنند؛ زیرا یا دین ندارند یا سست ایمان هستند.

از نظر قرآن عهدشکنی و عدم وفا به آن حرام و گناه است و انسان نباید حتی برای سود بیشتر و تغییر مصلحت‌ها، عهدشکنی کند. (نحل، آیات 91 و 92) پس اگر پیمان و میثاقی (انفال،‌آیه 72) یا وعده‌ای داده شد (توبه، آیه114) باید به آن عمل شود و وفا گردد.

امیر مومنان علی علیه السلام  می‌فرماید: بپرهیز از خلف وعده که آن موجب نفرت خدا و مردم از تو می‌شود. (نهج‌البلاغه، صبحی صالح، نامه 53، ص 444)

آدمی نباید تعهدی بپذیرد که قدرت و توان انجامش را ندارد. مولا علی علیه السلام می‌فرماید: وعده‌ای نده که از وفای به آن اطمینان نداری. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 253، ح5316)

اگر کسی تعهد بدهد ولی وفا نکند و عذر و بهانه و توجیه‌تراشی کند قابل اعتماد نیست و نمی‌توان او را به عنوان فردی قابل اعتماد شناخت و با او پیوند خویشاوندی یا دوستی بست.

مولا علی علیه السلام  به دوستی کسی که به عهد خود وفا نمی‌کند اعتماد نکن. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 418، ح 9562)

انسان باید بسنجد که آیا از توان عهد و قول و قرارش بر می‌ آید یا نه؟ اگر بر نمی‌ آید وعده ندهد.

امام حسن علیه السلام  می‌فرماید: انسان تا وعده نداده، آزاد است. اما وقتی وعده می‌دهد زیر بار مسئولیت می‌ رود و تا به وعده‌ اش عمل نکند رها نخواهد. (بحارالانوار، بیروت، ج 75، ص 113(

وجوب وفای به عهد

خداوند به مومنان فرمان می‌دهد تا به عهد خویش وفا کنند و بدانند که باید پاسخگوی تعهدات و قول و قرارها و وعده های خویش باشند. خداوند می‌فرماید: و اوفوا بالعهد ان العهد کان مسولا؛ و به عهد خود وفا کنید زیرا از عهد سؤال می‌شود. (اسراء، آیه34)

قرآن در آیه 177 بقره که اوصاف ابرار را می‌شمرد، وفای به عهد را یکی از اوصاف ابرار و نیکان قلمداد می‌کند و می‌فرماید: والموفون بعهدهم اذا عاهدوا والذین هم لاماناتهم و عهدهم راعون؛ هنگامی که عهد و پیمان می‌بندند رعایت می‌کنند؛ مؤمنان کسانی‌اند که در عهد و اماناتشان مراعات کننده‌اند.
همچنین می‌فرماید: بلی من اوفی بعهده و اتقی فان الله یحب‌المتقین؛ آری هرکس به عهد خود وفا کند و تقوای الهی پیشه نماید در زمره متقین بوده و خداوند پرهیزگاران را دوست دارد. (آل‌عمران، آیه76(
در حدیث معروف و مشهور نیز آمده است: المؤمنون عند شروطهم؛ مومنان در گرو عهد خود هستند.

پیامبران به هر عهدی که می‌بستند و وعده‌ای که می‌دادند وفا می‌کردند حتی اگر این وعده و عهد را به دشمنان خود می‌دادند؛ چنانکه حضرت ابراهیم علیه السلام  به عهد خود با آزر سرپرست و عموی بت‌پرست خویش عمل کرد. (توبه، آیه114)

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بر این نکته تأکید داشته و می‌فرماید: سه چیز است که ترک آن برای هیچ کس جایز نیست: نیکی به پدر و مادر مسلمان باشند یا کافر، وفای به عهد با مسلمان یا کافر و ادای امانت به مسلمان یا کافر. (نهج‌الفصاحه، ص416، ح1264)

امیرمؤمنان علی علیه السلام می‌فرماید: هیچ یک از فرائض الهی همانند وفای به عهد نیست که مردم با همه خواسته ‌های گوناگون و دیدگاه‌ های مختلف، بیشتر بر آن اتفاق نظر داشته باشند. (نهج‌البلاغه، صبحی صالح، نامه 53، ص442(

اهمیت و آثار وفای به عهد

از نظر قرآن، وفای به عهد و پیمان، از ملاک ‌های ارزشی انسان (انفال، آیات 55 و 56) و خصلت‌های شایسته (رعد، آیه20؛ مومنون، آیه8؛ معارج، آیه32) است و کسانی به وعده‌ ها و قول و قرارها و عهود خود عمل می‌کنند که اهل تقوا (مائده، آیه7)، متوجه بازخواست الهی نسبت به تعهدات (اسراء، آیه34؛ احزاب، آیه15)، متوجه پاداش‌های الهی به متزمین به تعهد (نحل، آیه95 و 96)، متوجه مشیت الهی (کهف، آیات 65 تا 69)، نظارت الهی بر کارها (نساء، آیه33؛ یوسف، آیه66)، عزم جدی در انجام تعهدات و التزامات (طه، آیه115) و مانند آنها باشند.

قرآن می‌فرماید: خردمندان و اولوا الالباب (رعد، آیات 19(، مومنان راستین (مومنون، آیات1 و 8؛ احزاب، آیه23)، اهل عبادت و نماز )معارج،آیات22 و 32)، ابرار و نیکان (بقره، آیه177) و مانند آنها هستند که به عهد خویش پایبند بوده و بدان وفا می‌کنند.

مولا علی علیه السلام نیز درباره نقش ایمان و یقین به خدا در انجام تعهدات می‌فرماید: کسی که عهد و پیمان خود را رعایت نکرد، به خدای سبحان یقین نیاورده است. (غررالحکم، ص366)

براساس این روایات هرکسی می‌خواهد خودش را به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشّریف  نزدیک کند باید صفات ایشان را داشته باشد. از مهمترین صفات که باید سرمشق رفتار مومن باشد وفای به عهد است.

 پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: نزدیک‌ترین شما به من در قیامت، راستگوترین، امانتدارترین، وفادارترین به عهد، خوش‌اخلاق‌ترین و نزدیک‌ترین شما به مردم است. (امالی، طوسی، ص229؛ بحارالأنوار، بیروت، ج72، ص94، ح12)

پیام امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشّریف به شیخ مفید رضوان الله علیه نیز گویای این حقیقت است:

 و اگر شیعیان ما که خدا آن ها را برای اطاعتش توفیق دهد، در وفای به عهدی که از آن ها گرفته شده (حمایت و اطاعت اهل بیت علیهم السّلام) یک دل باشند، سعادت ملاقات ما با ایشان درحالی که کاملاً ما را بشناسند، به تأخیر نمی افتد و دیدار ما باورشان می شود، پس تنها چیزی که باعث غیبت ما از ایشان شده اعمال ناشایسته و بدی است که انجام می دهند و از آن ها انتظار نمی رود و خبرش به ما می رسد. و خدا آن کسی ست که باید از او کمک گرفت و برای ما کافی ست و او وکیل خوبی برای انجام کارها ست و صَلواتُه عَلی سیّدنا البَشیر النّذیر محمّد و آله الطّاهرین و سلّم. (النّجم الأزهر ج2ص204، برکات حضرت ولی عصر عجّل الله ص412)

یا در توقیعی دیگر به شیخ مفید می فرمایند:

از اوضاع شما آگاهی کامل داریم و هیچ کدام از حالاتتان بر ما پنهان نیست! ما از لغزش های شما اطّلاع داریم، در آن زمانی که خیلی از شما به آن چیزی که گذشتگان صالحتان از آن دوری می جستند، تمایل پیدا کردید و آن عهدی که خدا از ایشان گرفته بود (به ولایت اهل بیت علیهم السّلام) را پشت سر انداختند، گویا از هیچ چیز خبر ندارند. به راستی ما از مراعات حال شما دست بر نمی داریم و یاد شما را فراموش نمی کنیم، اگر این نباشد، بلاها بر شما نازل می شود و دشمنان شما را ریشه کن می کنند. پس تقوای الهی را رعایت کنید و با اطاعت، ما را در درمان فتنه ای که به شما رو آورده، یاری کنید.