شب قدر و لزوم وجود امام عصر علیه السلام

چنان ‌كه از آیات سورة قدر بر می‌آید، در هر سال شبی است كه ارزش و قدر و فضیلت آن از هزار ماه برتر است. در این شب فرشتگان به همراه بزرگ خویش ـ روح ـ فرود می‌آیند و هر امر، فرمان و تقدیری را كه از سوی خدا معین شده است، به نزد ولی مطلق زمان می‌آورند و به او تسلیم می‌كنند. این واقعیت همواره بوده است و خواهد بود. این شب در روزگار پیامبر اكرم صَلّی الله عَلیهِ وَ آلهِ و سَلّم بوده است و پس از ایشان نیز این شب صاحبانی دارد.( كلینی، اصول كافی، كتاب الحجة )

امام جواد(علیه السلام ) در بیان حقایق شب قدر فرموده‌اند:

خداوند متعال شب قدر را در ابتدای آفرینش دنیا آفرید همچنین در آن شب نخستین پیامبر و نخستین وحی را آفرید. در قضای الهی چنان گذشت كه در هر سال شبی باشد كه در آن شب تفصیل امور و مقدرات یك سال فرود آید. بی‌شك پیامبران با شب قدر در ارتباط بوده‌اند و پس از ایشان نیز باید «حجت خدا» وجود داشته باشد؛ زیرا زمین از نخستین روز خلقت خود تا لحظة فنای آن بی‌حجت نخواهد بود. خداوند در شب قدر مقدرات را به نزد آن كس كه بخواهد (وصی و حجت) ‌فرو می‌فرستد. به خدا سوگند روح و ملائكه در شب قدر بر آدم نازل شدند و مقدرات امور را نزد او آوردند، و حضرت آدم درنگذشت مگر این كه برای خود وصی و جانشین تعیین كرد. بر هر یك از پیامبرانی كه بعد از آدم آمدند نیز در شب قدر امر خداوند نازل می‌شد و هر پیامبری این مرتبت را به وصی خویش می‌سپرد.( اصول کافی، ج1، ص366 )

امام جواد(علیه السلام ) در تعلیمی گران‌قدر و معرفت‌آمیز می‌فرمایند:

ای پیروان تشیّع با مخالفان امامت به سورة «انّا انزلناه» استدلال كنید تا پیروز شوید. به خدا سوگند این سوره پس از درگذشت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم )، حجت خدای متعال بر خلق است. این سوره نقطة اوج دین شماست. این سوره نشانة ابعاد علم ماست. شیعیان! همچنین به سورة «حم دخان»‌كه در آن آیة «انّا انزلناه فی لیلة مباركة» آمده، استدلال كنید! این سوره (و این مقام)پس از رسول‌الله(صلی الله علیه و آله و سلم ) مخصوص ولی امر(حجت خدا) در هر زمان است.( اصول کافی، ج1، ص366 )

این آیات، از مستدل ترین آیات قرآن کریم بر ضرورت وجود همیشگی یک ولی امر از جانب خداست که امین بر حفظ، اجرا و اداء اوامر الهی باشد و آن ولی امر، امام معصوم در هر زمان است و هرکس نزول پیوستۀ فرشتگان و روح را در شب قدر بپذیرد- که اگر به قرآن ایمان دارد باید بپذیرد- ناگزیر باید امام زمان را هم در هر زمان بپذیرد وگرنه کافر به بعضی از آیات قرآن خواهد بود.

همچنین از این آیات استدلال می شود که فرشتگان در شب قدر مقدرات یکساله را به نزد (ولی مطلق زمان) می آورند و بر او عرضه می دارند و به او تسلیم می کنند. در روزگار پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) محل نزول ملائکه شب قدر، آستان مصطفی(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است و بعد از پیامبر هم شب قدر هست و در هر سال تکرار می شود.(خورشید مغرب)

روزی ابوذر غفاری از پیامبر خدا پرسید: ای پیامبر! آیا این شب قدر و نزول فرشتگان، در آن شب، تنها در زمان پیامبران وجود دارد و چون پیامبران از جهان رفتند دیگر شب قدری نیست؟ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: نه، بلکه شب قدر، تا قیام قیامت هست.(مجمع البیان ج10ص518)

امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) فرمودند: شب قدر در هر سال هست. در این شب امور همه ی سال (تقدیر و سرنوشت ها) فرو فرستاده می شود. پس از درگذشت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز این شب صاحبانی دارد... (اصول کافی،ک حجت،ح2)

امام صادق(علیه السلام) فرمودند: علی(علیه السلام) بسیار می فرمود که هرگاه دو تن از اصحاب (عمرو ابوبکر) نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بودند، آن حضرت سوره ی (إنا أنزلناه) را با خشوع و گریه تلاوت می فرمود، می گفتند چقدر در برابر این سوره حساسید؟ می فرمود: این حساسیت برای این است که چشمانم دیده است و جانم نوشیده است و پس از من، جان این مرد(علی(علیه السلام) ) خواهد نوشید. می پرسیدند: تو چه دیده ای و او چه خواهد دید؟

پیامبر در جواب آنها روی خاک می نوشت: ( تنزل الملائکة و الروح ... در شب قدر، فرشتگان و روح به اذن خداوند هر امری را فرود می آورند.)

آنگاه می فرمود: پس از اینکه خدای تعالی فرموده است، من کل امر (هرامری)، آیا چیز دیگری باقی خواهد ماند؟ می گفتند: نه... (اصول کافی،ک حجت،ح5) 

صاحب شب قدر

پس از اینکه طبق شناخت قرآنی به این نتیجه رسیدیم که شب قدر در هر سال هست، باید توجه کرد که پس صاحب شب قدر نیز باید همیشه وجود داشته باشد. و گرنه فرشتگان بر چه کسی فرود می آیند؟ و کتاب تقدیر را نزد چه کسی می گشایند؟ و مجاری امور را به اذن خدا به چه کسی می سپارند؟

پس چنانکه شب قدر تا قیام قیامت هست، صاحب شب قدر هم همواره هست و او حجت است. و پس از پیامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) این مقام، از آن جانشینان پیامبر است.(خورشید مغرب)

در صدر اسلام، در زمان حیات رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) محل نزول ملائک آستان آن حضرت بوده است و این امر مورد قبول همگان است و پس از آن حضرت به محضر امیرالمومنین( علیه السلام ) و سپس ائمه اطهار علیهم السلام، یکی پس از دیگری و امروزه به محضر امام زمان حضرت ولی عصر، مهدی موعود علیه السلام نازل می شوند و در هر سال تکرار می شود و انقطاعی ندارد. چنان چه از ظاهر آیه شریفه " تنزل الملائکة و الروح " نیز تداوم این امر استفاده می شود، زیرا " تنزل " فعل مضارع بوده که دلالت بر استمرار و پیوستگی دارد، یعنی فرشتگان و روح پیوسته و همواره فرود می آیند.( سیمای آفتاب، ص 246 )

در حدیثی از رسول اکرم (صلی الله علیه اله و سلم) آمده: مردمان در شب قدر در حال نمازند و دعا و مسئلت کردن از درگاه خدا و صاحب این امر، سرگرم است به کار فرشتگانی که نزد او فرود می آیند و مقدرات و امور و پرونده حوادث سال را پیش او می آورند...(نورالثقلین ج5ص641)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) فرمودند: شب قدر را باور دارید! در این شب تقدیر امور سال فرستاده می شود، این شب را پس از من نیز صاحبانی است. صاحبان این شب پس از من علی و یازده فرزند اویند.(الارشاد ص348)

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: مرا در شب قدر، همه ساله، نیرویی افزون رسد و این در فرزندانم که نگهبانان دین اند، چنان آمدن شب و روز تا قیامت باقی است.(بشارة المصطفی لشیعة المرتضی ص4)

امام باقر (علیه­ السّلام) می­ فرمایند: امام علی (علیه ­السّلام) در حضور امام حسن و امام حسین (علیهماالسّلام) سوره­ ی قدر را تلاوت کرد. حضرت حسین (علیه­ السّلام) خطاب به پدر گفت: ای پدر! این سوره را با حلاوت مخصوصی تلاوت می­ فرمایید. حضرت فرمود: فرزندم! زمانی که سوره­ ی قدر نازل شد، جدت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) کسی را پی من فرستاد؛ سپس این سوره را برای من تلاوت کرد و با دست بر کتف راست من زد و فرمود: ای برادر و وصی من! ای کسی که پس از من ولی این امتی! این سوره پس از من، از آن تو و پس از تو، از آن دو فرزندانت حسن و حسین است. از برای آن نوری است که در قلب تو و اوصیای تو تا مطلع فجر قیام کننده آل محمد (صلّی الله علیه و آله) ساطع است. ( تفسیر برهان، ج4، ص487 )

امام علی (علیه السلام) فرمودند: همانا شب قدر در هر سال وجود دارد که تقدیرات یکسال بر والیان بعد از پیامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) نازل می شود. گفته شد ولات امر چه کسانی هستند؟ فرمودند: من و یازده تن از نسل من که همگی امام و محدث اند.(اثبات الهداة ج2ص298)

امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: همانا سال به سال در شب قدر تفسیر و بیان کارها بر ولی امر (امام زمان) فرود می آید.(منتخب الاثر ف2ص183)

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: شب قدر بر ما مخفی نمی ماند چرا که در شب قدر فرشتگان بر گرد ما طواف می کنند.(بحارالانوار ج51ص73)

بنابراین، جریان یافتن استوار و منظم امور گوناگون در عالم چنین است که نخست در برنامه ای دقیق و تقدیری حکیمانه مقرّر می گردد و سپس در ارتباط با خلیفه خدا در زمین (یعنی مجری و ناظر اجرا)، به مرحله تحقق می رسد و بدین گونه این آیات همه دلالت دارد بر استمرار وجود (حجت خدا) در زمین. اکنون حجت خدا در زمین، واسطه فیض، ولیّ مطلق، به تعبیر شیخ بهاء الدین عاملی: «صاحب اسرار خدایی در این جهان»امام موعود، قطب دوران، روح جهان، حقیقت زمان، حضرت حجة بن الحسن المهدی(عجل الله تعالی فرجه) است. و او خود صاحب شب قدر است و آستان اعلای او، محل فرود آمدن روح و فرشتگان است در شب قدر.

وقوع صیحۀ آسمانی در شب قدر

در روایات متعددی از حضرات معصومین علیهم السلام آمده است که، صیحۀ آسمانی که از وقایع حتمی ظهور است در ماه رمضان و در شب قدر واقع خواهد شد، که ما به ذکر چند نمونه از این روایات می پردازیم:

امام باقر(علیه السلام) بعد از اشاره به ندای آسمانی و فرورفتن لشکر سفیانی در سرزمین بیداء (نزدیک مکه معظمه) چنین امر می فرمایند: به سوی حضرت بقیة ا... بشتابید ولو از طریق خزیدن بر روی سینه باشد. به خدا سوگند، گویی می بینم بین رکن و مقام ایستاده و با مردم بیعت می کنند. (مکیال المکارم، ج2، ص184 )

از حضرت ابی جعفر(علیه السلام) نقل می کنند که فرمودند: هر گاه دیدید که آتشی عظیم از جانب مشرق روشن شد و عمر آن سه روز یا هفت روز ادامه پیدا کرد، منتظر فرج آل محمد باشید(ظهور امام عصر)، البته اگر خداوند حکیم و مقتدر بخواهد. صیحۀ آسمانی حتما در ماه رمضان است، زیرا ماه رمضان ماه خداوند است و این صیحه هم صدای جبرئیل(علیه السلام) است که از طرف خداوند برای این مردم فرستاده می شود. منادی از آسمان حضرت قیام کننده(عجل الله تعالی فرجه) را به اسم صدا می کند،پس هر کسی که در مشرق و مغرب زمین است این صدا را می شنود و به جهت ترسناک بودن این صدا، آنکه در خواب است بیدار می شود و هر که ایستاده است می نشیند و آن کسی که نشسته است برمی خیزد و سر پا می ایستد. خداوند رحمت کند کسی که آن صدا را بشنود و عبرت بگیرد و عملا این صدا را جواب بگوید(اطاعت کند از حضرت بقیة ا... ارواحنا له الفداء). برای اینکه این صدا، صدای جبرئیل روح الامین است (پیام او از سوی خداوند برای جهانیان است).

امام (علیه السلام) در ادامه می فرمایند: صدای آسمانی در شب بیست و سوم ماه رمضان خواهد بود. برای شما تردیدی پیدا نشود، بشنوید و اطاعت کنید و در آخر روز ابلیس ملعون فریاد می زند: ای مردم! آگاه باشید که فلانی مظلوم کشته شده است. برای اینکه مردم در شک بیفتند و گرفتار امتحان بشوند. چه بسا اشخاصی که در آن روز به خاطر شنیدن آن صدا سرگردان و در آتش غضب خداوند سرنگون خواهند شد. پس، وقتی که در ماه رمضان صدا را شنیدید( اینکه قیام کننده آل محمد آمد) در آن شک نکنید و بدانید آن صدای جبرئیل است و علامت حقانیت آن صدا این است که حضرت مهدی علیه السلام را به نام پدرش ذکر می کند، این صدا چنان فراگیر است که حتی دختران پرده نشین نیز آن را می شنوند و پدر و برادر خود را ترغیب می کنند که از منزل بیرون بروید( و امام عصر را یاری کنید )

حضرت می فرماید: دو صدا باید قبل از ظهور شنیده شود: یک صدا از آسمان که صدای جبرئیل است و صاحب این امر را به نام او و نام پدرش معرفی می کند؛ صدای دوم صدای شیطان است که به نام فلانی است و می گوید او را مظلوم کشتند و و می خواهد مردم را گمراه کند. پس، از صدای اول متابعت کنید؛ اما بترسید از اینکه صدای دوم شما را به گمراهی کشاند.( همان مأخذ، ص186 )

زراره می گوید از حضرت باقر(علیه السلام) پرسیدم: آیا ندای آسمانی حق است؟ فرمودند:

آری، به خدا قسم، حق است و به صورتی است که تمام مردم به زبان خودشان این ندا را می شنوند. ( همان مأخذ، ص187 )