ارتباط با علما و مراجع دینی

با توجه به احادیث اهل بیت(ع)، یکی از وظایف مهم شیعیان و منتظرین امام عصر(عج)، آموختن علوم دینی می باشد. در زمان حضور امامان معصوم(ع) پیروان ایشان با مراجعه به محضر مبارک حضرات معصومین به طور مستقیم از نور علم آنان بهره مند می شدند. با فرارسیدن غیبت صغری ارتباط مردم با ایشان از طریق نواب خاص صورت می گرفته است، اما اکنون که در عصر غیبت کبری به سر می بریم برای دسترسی به علوم الهی -که فراگرفتنشان بر ما واجب است- چه اقدامی باید انجام دهیم؟

این سوال مهم برای شیعیان پیش از ما هم مطرح بود و چنین نقل شده است که:

اسحاق ابن یعقوب طی نامه ای از امام زمان(عج) می پرسد که به هنگام غیبت شما در حوادثی که پیش روی ما است به چه کسی مراجعه کنیم؟ ایشان می فرمایند:

«در حوادث و رویدادهایی که برایتان پیش می آید به راویان حدیث ما مراجعه کنید که آنان حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر آنان هستم.»(بحارالانوار، ج 53، ص 191- وسائل الشیعه، ج 18، ص 101- کمال الدین، ج 2، ص 484- نجم الثاقب، ص 791)

با توجه به اهمیت این موضوع و تأکید امام زمان(ع) به مراجعه به علمای روایت کننده حدیث و پیروی بی چون و چرا از آنان، لزوم شناخت علمای مورد تایید اهل بیت(ع) و تشخیص آنان از علمای گمراه یعنی همان عالم نما ها آشکار می شود. چرا که احادیث بسیاری در مذمت علمای آخرالزمان و عاقبت آنان و پیروانشان نقل شده است. با توجه به احادیث و به طور خلاصه می توان گفت ویژگی علمای مورد تایید اهل بیت(ع) به شرح زیر است:

1-                  سوق دادن مردم به اهل بیت(ع) و به ویژه امام زمان(عج)

2-                  مطابقت کردار با گفتار

3-                  تواضع و فروتنی

4-                  خویشتن داری و خاموشی(یعنی سکوت و صحبت نکردن جز در صورت لزوم)

5-                  عمل به قرآن و عدم تفسیر به رأی

6-                  وارد نشدن در دنیا و پیروی نکردن از پادشاهان و سلاطین

7-                  مخالفت با هوای نفس و فرمانبرداری از خدا

8-                  تشخیص حلال و حرام دین خدا

در تایید مطالب ذکر شده احادیث مربوط به این موضوع در چند بخش دسته بندی شده اند که عبارتند از: وجوب علم آموزی و مراجعه به علما، ضرورت وجود عالم، ویژگی های علمای مورد تایید اهل بیت(ع)، صفات علمای گمراه یا همان عالم نما ها، عاقبت عالم نما ها و پیروانشان.

وجوب علم آموزی و مراجعه به علما

پیامبر اکرم(ص):طلب علم بر هر مسلمانی واجب است، همانا خداوند دانشجویان را دوست دارد.(اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 36)

امیر المومنین(ع):ای مردم بدانید کمال دین طلب علم و عمل به آن است، بدانید که طلب علم بر شما از طلب مال لازم تر است، زیرا مال برای شما قسمت و تضمین شده است و عادلی آن را بین شما تقسیم می کند و به شما می رساند ولی علم نزد اهلش نگه داشته شده و شما مامورید که آن را از اهلش طلب کنید، پس آن را بخواهید. (اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 35)

امام صادق(ع):دانش بیاموزید و همراه با آن خود را با خویشتن داری و تواضع بیارایید. (اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 44)

ضرورت وجود عالم و پیروی از علما

امام صادق(ع): به راستی خداوند زمین را هرگز بدون عالم نگذاشته است وگرنه حق از باطل شناخته نمی شد.(بحار الانوا، ج 52، ص 92)

امام صادق(ع):من فقیهان را حاکم بر شما قرار دادم و آن ها منصوب ما هستند. شما موظفید در زمان غیبت به آنان رجوع کرده و به گفته آن ها عمل کنید و هیچ گاه حق رد قول آنها را ندارید، زیرا رد آنها رد ما و رد ما رد خداوند متعال است.(اصول کافی، ج 1، باب اختلاف حدیث، حدیث 10- احتجاج طبرسی، ج 2، ص 263)

امام هادی(ع): در زمان غیبت قیام کننده(عج) اگر دانشمندان و علمایی که مردم را به سوی آن حضرت می خوانند، وجود نداشتند و با دلایل و برهانهای آشکار از آیین الهی دفاع نمی کردند و بندگان ضعیف خدا را یاری نمی کردند و آنان را از دام هایی که شیاطین گسترده اند، نجات نمی دادند همه مردم از دین روی برمی گرداندند و مرتد می شدند. ولی این مرزبانان و محافظان دین همانند ناخدایان کشتی که سکان کشتی را به دست دارند رشته و ریسمان دل های مستضعفان را در دست می گیرند و به مسیر صحیح هدایت می کنند، این دسته از عالمان دین هستند که در نزد خداوند عزوجل از هر طبقه گرامی تر هستند.(منتخب الاثر، ص 223- بحار الانوار، ج 51، ص 156- المحجة البیضا، ج 1، ص 32)

امام حسن عسگری(ع): مقلد و تابع بی چون و چرای فقیه جامع الشرایط باشید.(احتجاج طبرسی، ج 2، ص 283)

ویژگی علما

پیامبر اکرم(ص):فقها امانتداران پیامبر می باشند.(فقهای نامدار شیعه، ص 10)

امیر المؤمنین(ع):آیا از آن کسی که به حقیقت فقیه است به شما خبر ندهم؟ او کسی است که مردم را از ارحمت خدا ناامید نکند و از عذاب الهی ایمن نسازد و به آنها رخصت گناه ندهد و قرآن را از روی اعراض ترک نکند. همانا در علمی که فهم نباشد خیری نیست. (اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 45)

امام صادق (ع):دانشمندان وارثان پیامبرند برای اینکه پیامبران پول، طلا و نقره به جا نمی گذارند و تنها احادیثی از احادیثشان به جای گذارند، هر که از آن احادیث بر گیرد بهره بسیاری گرفته است. پس نیکو بنگرید که این علم خود را از چه کسی می گیرید. زیرا در خاندان ما اهل بیت(ع) در هر عصر جانشینان عادلی هستند که تغییر دادن غالیان و به خود بستگی خرابکاران و بد معنی کردن نادانان را از دین بر می دارند.

شرح- خرابکاری در دین طبق این روایت سه نوع است:

1-                  کلمه و جمله قرآن و حدیث را به نفع خویش تغییر دادن

2-                  کسانی که مسلمان و متدین نیستند خود را به اسلام و دین می بندند و یا مطلبی که از دین نیست به دین نسبت می دهند.

3-                   قرآن و حدیث را از معنی حقیقی خود برگردانیده و طبق سلیقه خویش معنی کنند.(اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 39)

امام صادق(ع)درباره فرموده خداوند عزوجل (تنها بندگان دانشمند خدا از او ترس دارند) فرمودند: مراد از دانشمند کسی است که کردارش گفتارش را تصدیق کند و کسی که این چنین نباشد عالم نیست. (اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 44)

امام صادق(ع):هر کس از فقیهان که نگهدارنده دین و نگهبان جان و مخالف هوای نفس خود و اطاعت کننده فرمان مولای خویش باشد، بر مردم است که از او تقلید و تبعیت کنند.(بحار الانوار، ج 2، ص 88)

امام رضا(ع):از نشانه های فهمیدن دین خویشتن داری و خاموشی است.(اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 45)

از عیسی بن مریم نقل می کنند که او گفت: ای گروه حواریون مرا به شما حاجتی است، آن را برآورید. گفتند: حاجت رواست یا روح الله! پس برخاست و پاهای ایشان بشست، آنها گفتند: ما به این عمل سزاوارتر بودیم یا روح الله. ایشان فرمودند: همانا سزاوارترین مردم به خدمت عالم است، من تا این اندازه تواضع کردم تا شما پس از من در میان مردم تواضع کنید. سپس عیسی (ع) فرمود بنای حکمت به وسیله تواضع ساخته می شود نه به وسیله تکبر، چنانچه زراعت در زمین نرم می روید نه در کوه. (اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 45)

امام حسن عسگری(ع):هر فقیهی که نگهدارنده نفس -از انحرافات و لغزش ها- و حفظ کننده دین و مخالف با هواهای نفسانی و مطیع امر مولای خویش باشند، بر عامه مردم است که تقلید کننده و تابع او باشند.(سفینة البحار، ج 2، ص 381)

 امام حسن عسگری(ع)در مورد فقها چنین می فرمایند: آنان کسانی هستند که صیانت نفس دارند، پاسدار حریم دیانت، مخالف هوی و فرمانبردار اوامر خدایند، وظیفه مردم پیروی از این گونه افراد می باشد، البته همه فقها این گونه نیستند بلکه برخی از آنان واجد این خصوصیات هستند.(احتجاج طبرسی، ج 2، ص 263- فقهای نامدار شیعه، ص 10)

ویژگی عالم نماها و عاقبت آنان و پیروانشان

در این بخش به احادیثی اشاره می شود که در مذمت عالم نماهای گمراه از ائمه(ع) نقل شده است. به تواتر معصومین(ع) در باره علمای دنیاپرست به شیعیان هشدار داده اند، لذا برای شناخت علمای برحق لازم است ویژگی علمای گمراه را بدانیم تا مبادا در دام آنان به هلاکت برسیم.

پیامبر اکرم(ص):من برای امت خود از رهبران(رهبران دینی و علما) گمراه بیمناکم.(نهج الفصاحة، ج 2، ص 472)

پیامبر اکرم(ص):برای امتم بعد از خود در مورد سه چیز بیمناکم: لغزش عالم، ستم زمامدار، پیروی هوای نفس.(نهج الفصاحة، ج1، ص 194)

از پیشگاهرسول اکرم(ص)سوال کردند بدترین مردم کدامند؟

ایشان فرمودند: علما هستند هنگامی که فاسد شوند.(تحف العقول، ص 31)

پیامبر اکرم(ص): بدترین علما آنهایند که پیشانی به آستان پادشاهان بسایند.(المحجة البیضا، ج 1، ص 144)

پیامبر اکرم(ص):برای هر چیزی آفتی است، و آفت این دین رهبران بد هستند. وای بر امتم از عالمان بد.(کنزالعمال، ج 10، ص197)

پیامبر اکرم(ص):بعد از من پیشوایانی پدید می آیند که چون بر فراز منبر قرر بگیرند سخنان حکمت آمیز می گویند، چون از منبر پایین آمدند نور حکمت و ایما از آنها گرفته می شود، چنین دانشمندانی از مردار پلیدتر هستند.(بشارة الاسلام، ص 132)

پیامبر اکرم(ص):کسی که علم را فر گیرد و به آن عمل نکند، خداوند او را در روز رستاخیز به صورت نابینا محشور نماید، کسیکه علم را برای دنیا به دست آورد و محبت دنیا را بر آن مقدم بدارد، مستوجب غضب الهی گردد و جایگاهش در پایین ترین درجه آتش است.(الزام الناصب، ص 186- بشارةالاسلام، ص 134)

پیامبر اکرم(ص):هر گاه علم را به خاطر ریا و مال دنیا بیاموزند، خداوند برکتش را بر می دارد و زندگی شان سخت می شود و به خودشان واگذاشته می شوند و کسی که به خودش واگذاشته شود هلاک خواهد شد.(الزام الناصب، ص 186)

پیامبر اکرم(ص):هرگز علم را برای افتخار و مباهات به علما، و مجادله با کوته فکران و جلب توجه مردم نیاموزید، کسی که این کار را انجام دهد در دوزخ است.(المحجةالبیضا، ج 1، ص 125)

پیامبر اکرم(ص): در میان امت من وحشت واضطرابی پیش می آید که مردم به علمای خود مراجعه می کنند و آنها را به صورت بوزینگان و خوک ها در می یابند، این اثر وضعی اعمال آنهاست که حق را از مسیر خود منحردف کرده و سخن را از محل خود تغییر دادند، خداوند نیز به عنوان کیفر کردارشان صورت های آنها را مسخ کرده، آفرینش آنان را تغییر می دهد، آنسان که آنها حق را تغییر داده و به صورت باطل در آوردند.(بشارة الاسلام، ص 176)

پیامبر اکرم (ص):هنگامی که قیام کننده(عج) ما ظاهر شود، از کسانی که بدون علم فتوای داده اند انتقام می گیرد. وای بر آنها و پیروان آنها. مگر دین خدا ناقص بود که آنها تکمیل کردند؟ یا در دین خدا انحرافی بود که آنها درست کردند؟ آیا مردم علاقه به انحراف داشتند که از او پیروی کردند؟ و یا او مردم را به راستی و درستی امر کرده و مردم مخالفت ورزیده اند؟ آیا رسول اکرم(ص) در آنجه به او وحی شده چیزی را فروگذار کرده که به او یادآوری کرده اند؟ و یا دین در عهد و کامل نبود و اینها تکمیل کردند؟ آیا پیامبری آمده که از او پیروی کردند؟(الزام الناصب، ص 108)

پیامبر اکرم(ص):دانشمندان فقیه تا هنگامی که وارد دنیا نشده اند امین پیغمبرانند. عرض شد یا رسول الله معنی ورودشان در دنیا چیست؟ فرمودند: پیروی از سلطان، پس چون چنین کنند نسبت به دینشان از ایشان بر حذر باشید. (اصول کافی، انتشارات ولی عصر(عج)، چاپ دوم 1377، ج 1، ص 58)