تاریخچه غیبت

در سال 260 ه ق که امام حسن عسگری(ع) رحلت فرمود جعفر کذاب خواست بر برادرش نماز بخواند، کودک پنج ساله ای که متصّرف عالم کون بود آمد، او را عقب کشید و بر پدر نماز خواند و ایشان را دفن نمود.

غیبت صغری

در این روزها بود که برای دستگیری مهدی آل محمد(ص) از طرف بنی عباس فعالیت شدیدی می شد و گروهی را برای این کار منصوب کرده بودند، آنها خانه عسگریین را که منزل بزرگ و سردابه دار بود زیر نظر گرفته بودند و به خانه او می ریختند، شاید این امام را دستگیر کرده و شهید کنند و چون محیط کوچک و دشمن فعال و قوی بوده و راه فراری هم نبوده امام زمان از بیم دشمنان دین مأمور به غیبت شدند و لذا چون به خانه ریختند، دیدند آب خانه را فرو گرفته و امام خردسال در میان آب روی تختی نماز می خواند، باز هم او را تعقیب کردند و در همان سردابی که امروز زیارتگاه عموم شیعه می باشد غیبت فرمود. روز غیبت را برخی جمعه 10 شوال سال 262 و برخی سال 265 در ایام خلافت معتمد عباسی و مدت غیبت صغری را 74 سال نوشتند.که در این مدت نواب اربعه واسطه فیض بودند.

نواب اربعه

- عثمان بن سعید عمری ملقب به ابوعمر که وکیل امام حسن عسگری(ع) بود که به مدت 5 سال نایب امام هادی و امام حسن عسگری(ع) بود. به دلیل ظلمی که به بنی هاشم روامی داشتند او برای پنهان داشتن مقام خود روغن فروشی می کرد و در سال 300 فوت کرد.(الغیبة طوسی ص214)

- محمد بن عثمان، پسر بزرگ ابوعمر، چهل سال نایب امام عصر(عج) در ایام خلافت معتمد، معتضد و مکتفی و ده سال از خلافت مقتدر عباسی بود و در سال 305 ه ق در گذشت.(در سایه سار مهدی موعود ج1ص188)

- ابولقاسم حسین بن روح نوبختی که 21 سال در زمان دو خلیفه عباسی مقتدر و راضی عهده دار این مسئولیت بود که در شعبان 326 وفات یافت.

- ابولحسن علی بن محمد سمری که در زمان راضی و مقتدر عباسی سه سال عهده دار مقام نیابت بودند،که از بزرگان مؤثقین و معتمدین و از علما و فقهای اسلام است، به وکالت و نیابت برگزیده شد و در نیمه شعبان سال 329 ه ق در گذشت. که قبل از فوت او توقیعی صادر شد مبنی بر اینکه غیبت کبری واقع می شود و دیگر مردم بدبین و زشت خو نمی توانند از جمال زیبای امام دوازدهم بهره مند شوند. در این مدت سال از 260 تا 330 غیبت صغری بسیاری از مردم به خدمت امام شرفیاب می شدند ولی کسانی که مورد ظن و گمان بودند اجازه تشرف نداشتند.

امام زمان(عج) شش روز قبل از وفات چهارمین نایب (سمری) توقیعی به خط مبارکش صادر فرموده و خبر از رحلت او و غیبت کبری خویش و تکذیب مدعیان مهدویت داد. در این توقیع مبارک همان نص سابقه داری که از زمان پیامبر اکرم(ص) تا زمان خودش از همه ائمه خبر داده بودند ذکر شده و مدعیان کذاب را مفتری دانسته و رؤیت را برای آنها محال می شمرد و مدعیان نیابت را هم تکذیب کرده و برای مشکلات احتمالی وحوادث جاریه فرموده به راویان احادیث ما رجوع کنید که همانا آنان حجتند بر شما و من حجت خدایم بر آنها. زیرا دین اسلام با تمام جهات فرعی آن تا این ساعت ( شروع غیبت کبری ) کامل گردیده و آنچه لازمه توصیف و تشریح و تفسیر و تأویل و ارائه طرق و ایصال به مطلوب و نمودن مظاهر و مصادیق اعمال و احکام بود تمام آنها را در طول سه قرن 12 نور پاک ولایت به مردم فهماندند و مانند آن است که منظومه شمس نبوت در بروج ولایت یک دوره کامل گردش کرده و تمام جهات و خصوصیات منصوره دین را که برای آسایش اندیشه و آرامش خاطر بشر فرستادند عملاً ترجمه کرده و به مردم نشان داده اند و در این اوقات که توقیع غیبت کبری صادر شد دوران گردش منظومه شمسی تمام و مدتی چهره زیبای دوازدهمین مهر سپهر ولایت زیر ابرهای غیبت مخفی است تا ظاهر گردد و اسلام را احیاء و زنده نماید.

غیبت کبری

حکمت و مصلحت خداوند حکیم چنین اقتضا کرد که آخرین حجت خود را برای برهه ای از زمان نگاه دارد و چون آفتاب عالمتاب اشعه فروزان او را به مردم نشان دهد، بدون آن که چشمها قدرت دیدن خود خورشید درخشان را داشته باشد و این سنت الهی برای مدتی است که هیچ کس نمی داند. در این مدت مردان بزرگی که مربی به تربیت ربوبی در مکتب دین شده اند خدمت امام عصر(ع) شرفیاب می شوند و از سرچشمه علوم ولایت و گره گشایی او بهره می گیرند، چنان چه کتب بسیاری مانند دارالسلام و نجم الثاقب و نورالانوار و مستدرک و غیره از نام شرفیاب شدگان و کیفیت تشرف آنها فصول مشبعی نوشته اند.