روزی اباذر غفاری از سلمان فارسی پرسید: معرفت امام امیرالمومنین علی علیه السلام  به نورانیت چگونه است؟ سلمان گفت: بیا با هم برویم از خود مولا علیه السلام  سوال کنیم.

نزد مولا رفتند و از ایشان سوال کردند شما را چگونه با نورانیت می توان شناخت؟ فرمود: مرحبا به شما دو دوست متعهد که در دین کوتاهی ندارید به جان خود سوگند یاد می کنم که این مطلب بر هر مرد و زن مومنی واجب است. و این آیه را قرائت فرمودند: وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ. و فرمان نيافته بودند جز اينكه خدا را بپرستند و در حالى كه به توحيد گراييده‏اند دين [خود] را براى او خالص گردانند و نماز برپا دارند و زكات بدهند و دين [ثابت و] پايدار همين است. بینه 5

پس امیرالمومنین علی علیه السلام  فرمودند: ایمان شخص کامل نمی شود مگر مرا به کنه معرفت با نورانیت بشناسد. وقتی به این صورت شناخت آن گاه دلش را خدا به ایمان آزمایش نموده و شرح صدر برای اسلام به او عنایت کرده و در این صورت است که عارف بینا و مستبصر (صاحب بصیرت) می شود و هر که از این شناخت کوتاهی بنماید در حال شک و ارتیاب است.

ای سلمان و اباذر! شناخت من با نورانیت شناخت خداست و شناخت خدا معرفت من است با نورانیت. این است همان دین خالصی که خداوند می فرماید : وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ. و فرمان نيافته بودند جز اينكه خدا را بپرستند و در حالى كه به توحيد گراييده‏اند دين [خود] را براى او خالص گردانند و نماز برپا دارند و زكات بدهند و دين [ثابت و] پايدار همين است. بینه 5

دستور داده نشده به آنها مگر این که ایمان به نبوت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم آورند. که همان دین حنیف محمد صلی الله علیه و آله و سلم ساده و آسان است و این که در ادامه آیه می فرماید: و یقیموا الصلاه، پس هر کس ولایت مرا اقامه کرده باشد نماز را به پای داشته است به پاداش ولایت من دشوار و سنگین است و تاب آن را ندارد مگر فرشته مقرب با پیامبر مرسل نباشد تحمل آن ندارد و مومن هم اگر مورد آزمایش و اعتماد نباشد تاب آن را ندارد.

گفتم یا امیرالمومنین علیه السلام  مومن کیست؟ و حد و نهایت ایمان چیست تا بتوان او را شناخت؟ فرمود: مومن امتحان شده کسی است که هر چه از جانب ما به او برسد دلش برای پذیرش آن وسعت دارد و شک و تردید در آن ندارد. بدان ای اباذر! که من بنده ی خدا و خلیفه بر بندگانم ما را خدا قرار ندهید و در فضل ما هر چه می خواهید بگوئید. باز هم به کنه نفس ما نخواهید رسید و در نهایت ندارد زیرا خداوند تبارک و تعالی به ما بیشتر و برزگ تر از آن چه او وصف می کند و من برای شما وصف می کنم یا به قلب یکی از شما خطور می نماید عنایت فرموده وقتی ما را این طور شناختید آن وقت مومن هستید.

سلمان گفت: عرض کردم ای برادر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آیا هر کسی نماز به پا دارد ولایت تو را به پا داشته؟ فرمود: آری. دلیل این مطلب سخن خداست در قرآن که فرمود: وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ. از شكيبايى و نماز يارى جوييد و به راستى اين [كار] گران است مگر بر فروتنان. بقره 45

صبر، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است و نماز، اقامه ولایت من است به همین جهت خداوند می فرماید: انها لکبیره. آن سنگین است و نفرموده: انهما لکبیره. آن دو سنگین است. چون حمل ولایت سنگین است. مگر برای خاشعین که آنها شیعیان بینا و روشن اند زیرا صاحب گروه هایی مثل مرجعه و قدریه و خوارج و دیگران از قبیل ناصبی ها اقرار به نبوت دارند و در این مورد اختلافی ندارد ولی هم ایشان درباره ولایت من اختلاف دارند و منکر آن هستند مگر تعداد کمی همان طور که در آیات آمده است:

وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ. و به راستى اين [كار] گران است مگر بر فروتنان. بقره 45

وَبِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَّشِيدٍ. و [چه بسيار] چاههاى متروك و كوشكهاى افراشته را. حج 45

قصر، محمد صلی الله علیه و آله و سلم و بئر معطله، چاه واگذار شده ولایت من است که آن را رها کرده اند و منکر شده اند هر که اقرار به ولایت من نداشته باشد اقرار به نبوت پیامبر برای او سودی نخواهد داشت این دو با هم قرین و همراهند زیرا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نبی مرسل و امام مردم است علی علیه السلام پس از او امام مردم و وصی محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.

اول ما محمد وسط محمد و آخر ما م ح م د نام دارد هر کس معرفت مرا کامل داشته باشد او بر دین قیم و استوار است.

ای سلمان و ای ابوذر! من به اجازه ی خداوند زنده می کنم و می میرانم، من به اذن خدا به شما خبر می دهم چه می خورید و چه ذخیره در خانه های خود کرده اید. من از دل های شما مطلعم و ائمه از اولادم نیز همین کارها را می کنند و این نوع اطلاعات را دارند هر وقت بخواهند و اراده کنند چون ما همه یکی هستیم اول ما محمد، آخر ما محمد، وسط ما محمد، همه ما محمدیم بین ما جدایی نیدازید ما وقتی بخواهیم خداوند می خواهد، وقتی نخواهیم خدا نمی خواهد، وای و صد وای بر کسی که منکر فضل و امتیازات و الطافی باشد که خدا به ما عنایت کرده زیرا هر کسی منکر یکی از چیزهایی باشد که خدا به ما عنایت کرده منکر قدرت خدا و مشیت اوست درباره ی ما.

ای سلمان و ای ابوذر! خدا به ما چیزهایی داده که بزرگتر و عظیم تر و عالی تر از همه اینهاست، سلمان پرسید: چه چیزی به شما داده که بهتر از همه اینهاست؟ فرمود: ما را مطلع از اسم اعظم نموده که اگر بخواهیم آسمان ها و زمین و بهشت و جهنم را از جای برکنیم به آسمان ببریم و به زمین ببریم. به مغرب و مشرق می رویم و منتهی به عرش می شویم، در آن جا می نشینیم در مقابل خدا و همه چیز مطیع ما هستند، حتی آسمان ها و زمین و شمس و قمر و ستارگان و کوه ها و درخت ها و جنبندگان و دریاها و بهشت و جهنم. این مقام را خداوند به واسطه اسم اعظم که عنایت فرموده بخشیده با تمام این امتیازات ما غذا می خوریم و در بازارها راه می رویم و این کارها را به امر خدا انجام می دهیم ما بندگان گرامی خدا هستیم که اظهار نظر در مقابل او نداریم و به دستورش عمل می کنیم.

ما را معصوم و پاک قرار داده و برتری بخشیده بر بسیاری از بندگان مومنش ما می گوئیم خدا را ستایش که ما را به این مقام هدایت نموده که اگر او راهنمای ما نبود راه به این مقام نمی یافتیم و ثابت است عذاب بر کافران که منظور منکران الطاف خدا به ما هستند.

ای سلمان و ای اباذر! این است معرفت به من به طریق نورانی وقتی مرا با این مقام کسی شناخت بصیر و به هدف رسیده کامل است در دریای علم فرورفته و به مقام فضل رسیده و مطلع به سرّی از اسرار گنجینه علوم خدا شده است. (بحارالانوار ج26 ص1)